Bứt rứt chân tay khi mang thai là tình trạng thường gặp trong thai kỳ khiến mẹ bầu cảm thấy mệt mỏi. Mẹ muốn nhanh chóng thoát khỏi tình trạng này nhưng lại không thể mô tả rõ ràng cảm giác của mình. Vậy, mẹ bầu phải làm thế nào khi chân tay bứt rứt không yên? Bài viết hôm nay sẽ giúp mẹ hiểu rõ hơn tình trạng này.
Mục lục
1. Thế nào là tình trạng bứt rứt chân tay khi mang thai?
Tình trạng bứt rứt chân tay là triệu chứng điển hình của Hội chứng chân không yên (Restless legs syndrome) xuất hiện phổ biến trong thai kỳ.
Rất khó để mẹ bầu đưa ra mô tả rõ ràng về triệu chứng của Hội chứng chân không yên. Đa số các mẹ đều cảm thấy chân bồn chồn, khó chịu và không cảm nhận được chính xác mình muốn thực hiện hành động gì để giảm cảm giác khó chịu.

Bên cạnh cảm giác bồn chồn, bứt rứt không yên ở tay chân, mẹ bầu cũng có thể xuất hiện một số dấu hiệu khác như:
- Cảm giác chân bị kéo, đau nhói hoặc nhức nhối.
- Thôi thúc chân tay phải hoạt động liên tục, không thể dừng lại.
- Khiến mẹ bầu bị rối loạn giấc ngủ, mất ngủ, ngủ không ngon giấc.
2. Nguyên nhân khiến mẹ bầu bị chân tay không yên
Nguyên nhân gây Hội chứng chân tay không yên ở phụ nữ mang thai hiện vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng xác định được một số yếu tố liên quan đến tình trạng này gồm:
2.1 Thiếu hụt dưỡng chất
Các nghiên cứu cho thấy rằng, Hội chứng tay chân không yên ở phụ nữ mang thai có thể bị ảnh hưởng bởi nồng độ folate, sắt và vitamin D trong cơ thể. Trong đó:
Nồng độ sắt có xu hướng giảm sau mỗi lần mang thai nếu trữ lượng sắt không được hồi phục trước khi mẹ có bầu. Điều này lý giải tại sao phụ nữ sinh nhiều con có nguy cơ bị Hội chứng chân tay không yên cao hơn. Bên cạnh đó, nồng độ sắt thấp hơn trong thai kỳ làm giảm sản xuất dopamine nội sinh và ức chế quá trình dị hóa thyroxin, dẫn đến triệu chứng bứt rứt, bồn chồn ở tay chân.

Các nghiên cứu cũng cho thấy, mối tương quan giữa mức độ nghiêm trọng của Hội chứng chân tay không yên và sự sụt giảm nồng độ vitamin D huyết thanh. Thiếu vitamin D có thể làm giảm dẫn truyền thần kinh dopaminergic gây ra cảm giác bứt rứt, bồn chồn ở tay chân. Mặt khác, thiếu vitamin D cũng ảnh hưởng đến quá trình hấp thu canxi và magie, ảnh hưởng đến độ chắc khỏe của xương và hoạt động dẫn truyền thần kinh, gây bứt rứt chân tay.
2.2 Thay đổi nội tiết tố
Theo các chuyên gia, nồng độ estradiol, prolactin và progesterone tăng cao trong thai kỳ có thể là nguyên nhân gây ra Hội chứng chân không yên. Đây là lý do vì sao các triệu chứng bứt rứt, bồn chồn không yên ở tay chân giảm đi nhanh chóng ngay sau khi thai kỳ kết thúc.
Một yếu tố nội tiết khác cũng phổ biến trong thai kỳ là tình trạng cường giáp. Những phụ nữ mang thai có nồng độ hormone tuyến giáp tăng cao có nguy cơ cao xuất hiện triệu chứng bứt rứt, bồn chồn tay chân.
2.3 Yếu tố di truyền
Một số nghiên cứu đã phát hiện được những người có tiền sử cá nhân và gia đình mắc Hội chứng chân không yên thì có nguy cơ gặp phải tình trạng này cao hơn trong thai kỳ. Theo đó, một nghiên cứu năm 2007 tại Đại học Emory đã phát hiện ra một loại gen đột biến có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc chứng chân tay không yên.

Bên cạnh đó một nghiên cứu năm 2011, các nhà khoa học đã khám phá ra hai đoạn gen có vai trò quan trọng trong cơ chế phát sinh hội chứng này. Điều này khiến hội chứng tay chân không yên trở nên phổ biến ở những gia đình có gốc Tây Âu.
2.4 Yếu tố khác
Một vài yếu tố khác cũng được phát hiện liên quan đến quá trình khởi phát và phát triển Hội chứng chân tay không yên ở phụ nữ mang thai bao gồm:
- Bệnh giãn tĩnh mạch chân: Làm thay đổi tuần hoàn máu, khiến máu ứ đọng ở tĩnh mạch chi dưới gây thiếu oxy ngoại biên khiến chân tay luôn ở trạng thái bồn chồn không yên.
- Tăng cân quá mức: Dẫn đến béo phì, đặc biệt là béo bụng có thể gây chèn ép lên hệ thống thần kinh, mạch máu ngoại biên và gây ra các triệu chứng dị cảm như tê ran, châm chích, khó chịu ở chân.
- Chứng ngưng thở khi ngủ: Khiến cơ thể bị thiếu oxy làm tăng tỷ lệ cử động của chân tay khi ngủ.

3. Cách khắc phục chứng bứt rứt chân tay khi mang thai
Hội chứng chân tay không yên khi mang thai xuất hiện liên tục có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ, khiến mẹ bầu mệt mỏi và suy nhược cơ thể. Vì vậy, việc áp dụng các biện pháp khắc phục là rất cần thiết. Dưới đây là một số biện pháp gợi ý giúp mẹ kiểm soát tình trạng này:
3.1 Thay đổi tư thế
Một tư thế thoải mái sẽ giúp mẹ bầu giảm cảm giác bứt rứt, khó chịu trong người và dễ đi vào giấc ngủ hơn. Vào tam cá nguyệt thứ hai và thứ 3 của thai kỳ, hầu hết mẹ bầu sẽ gặp khó khăn với tư thế nằm ngửa vì áp lực lớn của thai nhi lên cột sống và hệ thống tĩnh mạch. Một gợi ý được nhiều chuyên gia đề xuất về tư thế ngủ cho mẹ bầu giúp máu lưu thông tốt hơn như sau:
- Nằm nghiêng về bên trái.
- Sử dụng gối mỏng để kê dưới bụng, giữa hai đầu gối và đỡ phía sau lưng.
- Kê cao chân khi ngủ khoảng 20cm so với tim.

Bên cạnh việc điều chỉnh tư thế nằm, mẹ bầu cũng cần chủ động thiết lập thói quen ngủ cho mình. Cụ thể, mẹ cần tuân thủ một lịch trình với giờ ngủ và thức dậy cố định. Điều này tạo ra nhịp sinh học ổn định, giúp mẹ bầu vào giấc dễ dàng hơn. Ngoài ra, trước khi ngủ 30 phút mẹ nên lựa chọn những hoạt động nhẹ nhàng, thư giãn, tránh tiếp xúc với các thiết bị hay sản phẩm gây kích thích thần kinh.
3.2 Tăng cường vận động
Tập luyện thường xuyên là phương pháp hiệu quả để tăng cường khả năng chịu đựng cảm giác khó chịu do Hội chứng chân tay không yên mang lại trong thai kỳ. Theo đó, việc hoạt động thể chất giúp cải thiện tuần hoàn máu đến cơ bắp, kích thích hormone thư giãn trong cơ thể, từ đó cho mẹ cảm giác thoải mái, dễ chịu hơn.
Một số lưu ý khi tập vận động cho mẹ bầu gồm:
- Ưu tiên lựa chọn các bài tập giãn cơ bắp nhẹ nhàng như đi bộ hay bơi lội.
- Có thể tập luyện các bài tập yoga được thiết kế riêng cho phụ nữ mang thai.
- Tránh những hoạt động mạnh, cường độ cao làm tăng áp lực cho cơ bắp.
- Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn được bài tập thích hợp.
3.3 Bổ sung đủ dưỡng chất
Phụ nữ mang thai có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn người bình thường rất nhiều. Vì vậy, mẹ bầu cần chú ý để đảm bảo các dưỡng chất cần thiết, đặc biệt là các dưỡng chất liên quan đến quá trình phát sinh tình trạng chân tay bứt rứt, bồn chồn không yên. Cụ thể:
Canxi: Hàm lượng canxi dao động từ 800 – 1.500mg/ ngày, tùy vào từng giai đoạn mang thai. Canxi đảm bảo cho sự phát triển răng, xương, cơ bắp, tuần hoàn máu và hệ thống thần kinh của thai nhi. Nếu chế độ ăn không đáp ứng được nhu cầu, canxi sẽ được lấy từ xương của mẹ ra gây nên tình trạng loãng xương, đau nhức xương khớp.
Magie: Hàm lượng cần bổ sung là khoảng 350 – 400mg/ ngày. Magie giúp xây dựng, sửa chữa mô, ngăn tử cung co bóp và đảm bảo hoạt động bình thường của hệ thần kinh.
Sắt: Nhu cầu sắt của mẹ bầu khoảng 30mg/ ngày. Sắt là nguyên liệu cấu tạo nên tế bào hồng cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển bình thường của thai nhi và sức khỏe của mẹ trong cả thai kỳ. (Đọc thêm: Bổ sung sắt dạng viên hay dạng nước tốt hơn cho mẹ bầu?)
Acid folic: Cần cung cấp khoảng 400mcg/ ngày trong suốt thai kỳ. Dưỡng chất này tham gia vào quá trình hình thành não bộ, tủy sống, nhau thai, tế bào hồng cầu và đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của thai nhi trong suốt thai kỳ.

Có thể mẹ quan tâm: Bổ sung sắt và axit folic trước khi mang thai có cần thiết?
Khác với người bình thường, chế độ ăn hàng ngày gần như không thể đáp ứng hoàn toàn nhu cầu dinh dưỡng cho cơ thể mẹ trong thời kỳ mang thai. Vì vậy, mẹ bầu cần sử dụng các sản phẩm bổ sung chuyên biệt để đảm bảo cung cấp đủ hàm lượng cần thiết. Tuy nhiên, mẹ bầu cần thực hiện các xét nghiệm và bổ sung theo đúng chỉ định của bác sĩ.
3.4 Nghỉ ngơi đầy đủ
Nghỉ ngơi đầy đủ giúp cơ thể mẹ bầu hồi phục, cải thiện các triệu chứng do Hội chứng chân tay không yên gây ra. Một số chú ý để mẹ bầu có được trạng thái nghỉ ngơi tốt nhất gồm:
- Đảm bảo ngủ đủ giấc, tối thiểu 8 tiếng/ ngày.
- Không sử dụng các sản phẩm có chứa chất kích thích như: rượu, bia, cà phê, thuốc lá,…
- Tránh vận động, hoạt động quá sức trước khi ngủ.
- Tránh làm việc nặng, cường độ cao trong thời gian mang thai.
- Xây dựng không gian nghỉ ngơi thoáng mát, sạch sẽ và yên tĩnh.
3.5 Massage
Thực hiện massage đều đặn mỗi ngày có thể cải thiện tuần hoàn máu lưu thông, cho mẹ bầu giấc ngủ ngon và hạn chế được cảm giác căng thẳng, khó chịu ở chân tay. Mẹ bầu có thể thực hiện massage tại các cơ sở trị liệu chuyên biệt cho phụ nữ mang thai hoặc nhờ người thân massage đơn giản tại nhà như sau:
- Xoa hai lòng bàn tay đến khi ấm lên.
- Dùng tay xoa bóp nhẹ nhàng từ phần bắp tay đến các ngón tay, từ đùi đến các ngón chân.
- Chú ý gia tăng lực bóp ở những vị trí có cảm giác tê mỏi, đau nhức, bứt rứt hoặc khó chịu.
- Thực hiện massage khoảng 15 phút/ lần và đều đặn mỗi ngày.

Lưu ý: Mẹ bầu có thể massage toàn thân nhưng cần tránh một số vị quanh bụng, đặc biệt là vùng bụng dưới (vị trí đáy tử cung) vì có thể gây kích thích tạo nên cơn gò chuyển dạ. Ngoài ra, các mẹ bầu bị giãn tĩnh mạch chân thì có thể tham khảo thêm một số cách xoa bóp chân bị giãn tĩnh mạch giúp giảm triệu chứng tê mỏi, bứt rứt chân hiệu quả.
3.6 Ngâm chân
Biện pháp ngâm chân nước ấm trong khoảng 10 – 15 phút trước khi đi ngủ có thể tăng tuần hoàn máu lưu thông, thư giãn cơ bắp từ đó giảm cảm giác bứt rứt, bồn chồn ở tay chân cho mẹ bầu. Nếu không muốn ngâm chân, mẹ có thể thực hiện chườm ấm cũng cho hiệu quả tương tự.
Tuy nhiên, với phương pháp này, mẹ bầu cần lưu ý như sau:
- Không ngâm chân nước ấm nếu mẹ bầu bị suy giãn tĩnh mạch, có vết thương hở hoặc rối loạn huyết áp.
- Chỉ nên ngâm chân nước ấm, không tự ý sử dụng các loại thảo dược ngâm chân khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ.
- Không ngâm chân nước quá nóng hoặc quá 30 phút/ lần vì có thể ảnh hưởng đến huyết áp.
Bứt rứt chân tay khi mang thai mặc dù không ngay lập tức gây nguy hiểm nhưng lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ, tâm trạng và sức khỏe của mẹ bầu trong thời gian dài. Vì vậy, mẹ bầu không nên quá lo lắng nhưng cũng tuyệt đối không được chủ quan khi gặp phải tình trạng này. Thăm khám và lắng nghe tư vấn của bác sĩ là biện pháp tốt nhất giúp mẹ nhanh chóng thoát khỏi tình trạng này và có một thai kỳ khỏe mạnh.