Thiếu máu ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn tác động đến sự phát triển trí não và thể chất. Bên cạnh việc bổ sung thực phẩm giàu sắt, mẹ cũng cần lưu ý một số thực phẩm có thể cản trở quá trình hấp thu sắt, khiến tình trạng thiếu máu ở trẻ trở nên nghiêm trọng hơn. Vậy trẻ thiếu máu không nên ăn gì? Hãy cùng tìm hiểu ngay danh sách thực phẩm cần tránh trong bài viết dưới đây!
Mục lục
Trẻ thiếu máu không nên ăn gì? Top 7 nhóm thực phẩm mẹ cần tránh
Khi trẻ bị thiếu máu do thiếu sắt, nhiều bậc cha mẹ tập trung bổ sung thực phẩm giàu sắt nhưng lại vô tình bỏ qua những thực phẩm cản trở quá trình hấp thu sắt.
Dưới đây là danh sách những nhóm thực phẩm mẹ cần tránh hoặc hạn chế trong bữa ăn của trẻ để tối ưu khả năng hấp thu sắt.
1. Thực phẩm chứa nhiều tannin
Tannin là hợp chất polyphenol có trong một số loại thực phẩm và đồ uống, có khả năng liên kết với sắt, đặc biệt là sắt không heme từ thực vật, khiến cơ thể khó hấp thu sắt hơn. Khi trẻ tiêu thụ thực phẩm giàu tannin cùng bữa ăn có sắt, lượng sắt hấp thu có thể bị giảm đáng kể, góp phần làm trầm trọng tình trạng thiếu máu.
Các thực phẩm phổ biến chứa tannin:
– Trà (trà xanh, trà đen, trà thảo mộc).
– Cà phê, cacao, socola.
– Nước ngọt có ga.
Lưu ý:
– Không nên cho trẻ uống các loại đồ uống này trong hoặc ngay sau bữa ăn giàu sắt.
– Nếu cần uống, nên cách bữa ăn ít nhất 2 giờ để hạn chế tác động đến hấp thu sắt.
2. Thực phẩm chứa nhiều phytate
Phytate (axit phytic) là một chất chống dinh dưỡng có nhiều trong ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt, làm giảm khả năng hấp thu khoáng chất như sắt, kẽm và canxi. Khi phytate liên kết với sắt, nó tạo thành hợp chất khó hòa tan, khiến cơ thể không thể hấp thu sắt hiệu quả.
Các thực phẩm chứa nhiều phytate:
– Ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch nguyên cám).
– Các loại đậu chưa chế biến đúng cách.
– Hạt óc chó, hạnh nhân.
Cách giảm ảnh hưởng:
– Ngâm, lên men thực phẩm trước khi chế biến giúp giảm hàm lượng phytate.
– Kết hợp với thực phẩm giàu vitamin C để tăng khả năng hấp thu sắt.
3. Thực phẩm giàu oxalate
Oxalate là hợp chất có khả năng liên kết với khoáng chất, đặc biệt là sắt và canxi, tạo thành phức hợp không hòa tan, khiến cơ thể khó hấp thu sắt. Điều này có thể làm giảm đáng kể lượng sắt mà cơ thể trẻ có thể sử dụng, gây nguy cơ thiếu máu.
Các thực phẩm chứa nhiều oxalate:
– Rau cải bó xôi, củ dền.
– Khoai lang, khoai tây.
– Socola, cacao.
4. Thực phẩm chứa polyphenol
Polyphenol có tác dụng chống oxy hóa mạnh nhưng cũng có thể làm giảm khả năng hấp thu sắt khi tiêu thụ cùng bữa ăn giàu sắt. Chúng liên kết với sắt và làm giảm lượng sắt được cơ thể hấp thu, gây tác động tiêu cực đến trẻ bị thiếu máu.
Các thực phẩm chứa nhiều polyphenol:
– Trà, cà phê, rượu vang đỏ.
– Nước ép nho, nước ép lựu, táo.
Lưu ý: Nếu trẻ uống nước ép này, hãy cho uống cách xa bữa ăn có thực phẩm giàu sắt ít nhất 1-2 giờ.
5. Thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh
Thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhanh thường chứa nhiều chất bảo quản, chất béo bão hòa và muối, có thể làm giảm khả năng hấp thu sắt của cơ thể. Ngoài ra, chúng cũng làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe khác như béo phì, tim mạch, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ.
Một số thực phẩm cần tránh:
– Xúc xích, lạp xưởng, thịt nguội, đồ hộp.
– Mì ăn liền, bánh snack, khoai tây chiên.
6. Thực phẩm chứa gluten
Gluten có thể gây viêm ruột, làm tổn thương niêm mạc ruột non và giảm khả năng hấp thu sắt, đặc biệt ở trẻ mắc bệnh Celiac. Nếu trẻ có dấu hiệu không dung nạp gluten, việc tiêu thụ thực phẩm này có thể khiến tình trạng thiếu máu trầm trọng hơn.
Thực phẩm chứa nhiều gluten:
– Bánh mì, mì ống, lúa mì, lúa mạch.
– Yến mạch chưa qua xử lý.
Lưu ý: Nếu trẻ không bị Celiac, không cần kiêng hoàn toàn gluten, chỉ cần cân đối chế độ ăn.
7. Thực phẩm nhiều đường, bánh kẹo ngọt
Thực phẩm nhiều đường không chỉ gây hại cho sức khỏe răng miệng và tăng nguy cơ béo phì, mà còn ảnh hưởng đến sự hấp thu vi chất như sắt. Khi tiêu thụ quá nhiều đường, cơ thể có xu hướng giảm khả năng hấp thu khoáng chất thiết yếu, dẫn đến nguy cơ thiếu sắt.
Các thực phẩm nên hạn chế:
– Bánh kẹo, nước ngọt, sữa đặc có đường.
– Kẹo dẻo, bánh ngọt công nghiệp.
☛ Tham khảo thêm tại: Trẻ thiếu sắt nên ăn gì? 10+ thực phẩm giàu sắt cho bé
Thực phẩm nên dùng đúng cách để không cản trở hấp thu sắt
Một số thực phẩm không trực tiếp gây ức chế hấp thu sắt nhưng nếu sử dụng không đúng cách, chúng có thể làm giảm hiệu quả của quá trình này. Chẳng hạn, canxi là khoáng chất thiết yếu cho xương nhưng lại cạnh tranh hấp thu với sắt trong ruột. Tương tự, chất xơ rất tốt cho tiêu hóa nhưng nếu tiêu thụ không hợp lý, nó có thể cản trở khả năng hấp thu vi khoáng, bao gồm cả sắt.
Vì vậy, mẹ không cần loại bỏ hoàn toàn các thực phẩm này khỏi chế độ ăn của trẻ mà chỉ cần biết cách sử dụng hợp lý để đảm bảo trẻ vừa nhận đủ dinh dưỡng vừa hấp thu sắt tốt hơn.
1. Sữa và thực phẩm giàu canxi
Canxi là khoáng chất quan trọng cho sự phát triển của xương và răng, tuy nhiên, nó có thể cạnh tranh với sắt trong quá trình hấp thu tại ruột non. Nếu trẻ tiêu thụ quá nhiều canxi trong cùng bữa ăn giàu sắt, lượng sắt hấp thu vào cơ thể có thể bị giảm đáng kể.
Cách dùng đúng:
- Không cho trẻ uống sữa hoặc ăn thực phẩm giàu canxi ngay trước hoặc sau bữa ăn có thực phẩm giàu sắt.
- Nên dùng sữa, phô mai hoặc sữa chua sau bữa ăn ít nhất 2 giờ để hạn chế tác động của canxi đến sắt.
- Nếu cần bổ sung cả sắt và canxi trong ngày, hãy phân chia thời điểm hợp lý, chẳng hạn uống sữa vào buổi sáng và bổ sung thực phẩm giàu sắt vào bữa trưa hoặc tối.
2. Ngũ cốc giàu chất xơ
Chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh và ngăn ngừa táo bón, nhưng khi tiêu thụ quá nhiều, nó có thể liên kết với khoáng chất như sắt và làm giảm khả năng hấp thu của cơ thể.
Cách dùng đúng:
- Kết hợp ngũ cốc nguyên hạt với thực phẩm giàu vitamin C như cam, quýt, dâu tây, ớt chuông để tăng cường hấp thu sắt.
- Hạn chế cho trẻ ăn quá nhiều thực phẩm giàu chất xơ trong một bữa ăn nếu bữa ăn đó cũng chứa nhiều thực phẩm giàu sắt.
- Đối với trẻ có nguy cơ thiếu máu, nên ưu tiên ngũ cốc đã được bổ sung sắt thay vì ngũ cốc nguyên cám chưa qua chế biến.
Những lưu ý giúp trẻ hấp thu sắt tốt hơn
Sắt là vi chất quan trọng giúp ngăn ngừa tình trạng thiếu máu và hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ. Tuy nhiên, không phải tất cả lượng sắt từ thực phẩm đều được cơ thể hấp thu một cách hiệu quả. Một số yếu tố như loại sắt trong thực phẩm, cách kết hợp món ăn hay thói quen ăn uống có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu sắt của trẻ.
Để giúp trẻ nhận đủ lượng sắt cần thiết, mẹ có thể áp dụng những nguyên tắc sau:
1. Kết hợp thực phẩm giàu vitamin C: Vitamin C có vai trò quan trọng trong việc tăng cường hấp thu sắt, đặc biệt là sắt non-heme có trong thực vật. Khi kết hợp vitamin C với thực phẩm giàu sắt, cơ thể sẽ dễ dàng hấp thu và sử dụng sắt hiệu quả hơn.
Cách thực hiện:
- Cho trẻ uống nước cam, chanh hoặc ăn trái cây giàu vitamin C như dâu tây, kiwi, đu đủ, ổi cùng với bữa ăn chứa sắt.
- Thêm rau xanh giàu vitamin C như ớt chuông, bông cải xanh, rau cải xoăn vào khẩu phần ăn của trẻ.
2. Ưu tiên thực phẩm giàu sắt heme từ động vật: Sắt có hai dạng chính: sắt heme (từ động vật) và sắt non-heme (từ thực vật). Trong đó, sắt heme có khả năng hấp thu cao hơn, giúp bổ sung lượng sắt hiệu quả hơn cho trẻ.
Thực phẩm giàu sắt heme nên bổ sung:
- Thịt bò, thịt gà, thịt lợn
- Gan động vật (gan bò, gan gà)
- Hải sản như cá, tôm, hàu
- Trứng gà
Ngoài ra, mẹ vẫn có thể kết hợp thực phẩm giàu sắt non-heme như rau bina, đậu, ngũ cốc cùng với sắt heme để tăng hiệu quả hấp thu.
3. Hạn chế thực phẩm cản trở hấp thu sắt: Một số thực phẩm như sữa, phô mai, sữa chua, trà, cà phê, socola có thể làm giảm khả năng hấp thu sắt nếu dùng sai thời điểm.
Cách dùng đúng:
- Không cho trẻ uống sữa hoặc ăn thực phẩm giàu canxi ngay trước hoặc sau bữa ăn có chứa sắt.
- Nên cách ít nhất 2 giờ giữa bữa ăn giàu sắt và thực phẩm giàu canxi.
4. Chia nhỏ bữa ăn để hấp thu sắt tốt hơn: Hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện nên nếu ăn quá nhiều thực phẩm giàu sắt trong một bữa, cơ thể có thể không hấp thu hết lượng sắt cần thiết.
Cách thực hiện:
- Chia nhỏ khẩu phần ăn thành 4 – 5 bữa/ngày thay vì chỉ 3 bữa chính.
- Kết hợp thực phẩm giàu sắt trong nhiều bữa ăn trong ngày để đảm bảo hấp thu hiệu quả.
Nếu trẻ có nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt, mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để bổ sung sắt dạng viên hoặc siro theo khuyến nghị.
☛ Tham khảo thêm tại: Hướng dẫn chăm sóc trẻ thiếu máu thiếu sắt từ chuyên gia
Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng thiếu máu ở trẻ. Bên cạnh việc bổ sung thực phẩm giàu sắt và các vi chất hỗ trợ hấp thu sắt, cha mẹ cũng cần chú ý tránh hoặc hạn chế những thực phẩm có thể cản trở quá trình hấp thu sắt, như sữa, thực phẩm giàu canxi, đồ ăn nhiều đường, thực phẩm chế biến sẵn và đồ uống chứa tannin.
Để giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, cha mẹ nên xây dựng thực đơn khoa học, cân bằng dinh dưỡng và kết hợp với chế độ sinh hoạt lành mạnh. Nếu tình trạng thiếu máu kéo dài hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng, cần đưa trẻ đi khám để được tư vấn và điều trị kịp thời.
